هر نوع ماده که دارای عناصر غذایی باشد و موجب بالا بردن حاصل خیزی خاک شود کود نامیده می شود که دارای انواع حیوانی، شیمیایی و ... می باشد. گیاه توسط کود تغذیه می شود و باعث افزایش عملکرد کیفی و کمی محصول می گردد.
استفاده از کود حیوانی در خاک های ماسه ای خیلی سبک یا خاک های رسی که بیش از اندازه سنگینند، مناسب است. همچنین افزودن این نوع کود به مقدار زیاد به خاک های کهنه و فرسوده موجب اصلاح خاک می شود و باعث می شود کیفیت مناسبی پیدا می کند.
کود های شیمیایی جزو عناصر پر مصرف گیاه یا ماکرو المنت و برخی نیز جز عناصر کم مصرف گیاه یا میکرو المنت میباشد.گیاهان گوناگون بر اساس نیازشان و توجه به نتایج آزمایش برگ و خاک به انواع این کود ها نیازمند خواهند بود. ترکیب شیمیایی و درصد خلوص کودهای مختلف که دارای یک عنصر هستند با یکدیگر تفاوت بسیاری دارند. برای مصرف، طریقه پخش، زمان کود دهی و اثر بخشی کودها باید به این تفاوت ها توجه ویژه ای کرد.
ویژگی های کود حیوانی مرغوب:
- کاملاً نرم، پوک، بدون بو و تیره رنگ باشد.
- پوسیده باشد، در صورتی که کود حیوانی به صورت تازه استفاده شود، باعث ایجاد بوی بد می شود، به علاوه تخم حشرات و بذر علف های هرز را با خود به زمین می آورد. همچنین کود پوسیده آماده ی جذب ریشه می باشد.
انواع کود حیوانی:
- گاوی: گرم تر از کود گوسفندی، میزان مواد غذایی پایین تر نسبت به کود گوسفندی
- گوسفندی
- اسبی: نسبتأ خشک، غنی از ازت، دارای سرعت تخمیر بالا، تولید حرارت زیاد (کود گرم هم نامیده می شود)، بیشترین مصرف در اراضی سرد و مرطوب، مناسب برای گیاهان اسید دوست، قابلیت متوسط استفاده از عناصر غذایی
- مرغی: بیشترین مواد غذایی نسبت به سایر کودها (باید با سایر کودها مخلوط شود)، قابل استفاده در فصول سرد
انواع کود شیمیایی:
- ماکروالمنت یا عناصر پر مصرف) شامل: ازت، فسفات، پتاس، گوگرد، کلسیم و منیزیم
- میکروالمنت یا عناصر کم مصرف) شامل: آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن
که این انواع ذکر شده به شکل‌های پودی، گرانوله، مایع و گاز تولید و مورد استفاده کشاورزان قرار می‌گیرند.
موارد استفاده کود حیوانی:
- بهبود خاک فقیر و فرسوده
- بهبود کیفیت خاک های سنگین
- تقویت گیاهان باغچه ای
- اصلاح خاک های سبک
موارد استفاده کود شیمیایی:
- افزایش مقاومت گیاه در برابر آفات، خشکی و بیماریهای گیاهان
- افزایش میزان تولید و کیفیت محصول
البته موارد بالا برای استفاده از کود شیمیایی به طور کلی ذکر شد اما کودهای شیمیایی با توجه به نوعشان و ماده ی استفاده شده در آن مثل نیترات کلسیم،سولفات منگنز،اوره،سولفات آمونیوم،کلرور آمونیوم و ... ویژگی های مخصوص به خود را دارند و هرکدام از آن ها نقش جداگانه ای ایفا می کنند.
به عنوان مثال:
موارد مصرف کود سولفات منگنز:
مهمترین نقش منگنز تشكیل كلروپلاست و سیستمهای آنزیمی گیاه است و مصرف این كود موجب بهبود فتوسنتز گیاه و افزایش تولید محصول می گردد. منگنز فعال كننده ی تعداد زیادی آنزیم می باشد.
موارد مصرف کود سولفات روی:
برای فعالیتهای آنزیمی، تولید هورمونهای رشد، تلقیح، باروری و تشكیل میوه وجود عنصر روی ضروری بوده و كمبود آن موجب محدودیت رشد، ریزش برگ، تاخیر در باز شدن گلها، ریزش و خشكیدگی میوه می شود . عنصر روی فعال كننده ی بیش از 300 نوع آنزیم در انسان، دام و گیاه است و در اغلب مكانیسم های حفاظتی بدن نقش بسزایی ایفا میکند.
معایب استفاده از کود حیوانی:
- ثابت نبودن میزان عناصر غذایی
- وجود باکتریهای بیماریزا
- بالا بودن نسبت کربن به ازت
- زیادی املاح
- هزینه ی بالای خرید، حمل و نقل و پاشیدن
معایب استفاده از کود شیمیایی:
- ورود بی‌رویه عناصر سمی به زنجیره غذایی انسان
- افزایش بیماریهای ناشناخته، انواع سرطان‌ها و ناهنجاریهای ژنتیکی
زمان استفاده از کود حیوانی:
- اواخر پاییز
- اواخر زمستان
- اوایل بهار
با توجه به برف و باران های زمستان، بهترین زمان استفاده از کود حیوانی پاییز است زیرا بهتر می پوسد و راحت تر در دسترس ریشه قرار می گیرد.
زمان استفاده از کود شیمیایی:
- اواخر زمستان
- اوایل بهار
روش کود دهی:
ابتدا به طور هم سطح و یکنواخت باید کود را در سطح خاک پخش کرد، سپس آن را کاملاً زیر و رو و به وسیله بیل یا بیلچه با خاک مخلوط می کنیم. پس از انجام این مراحل زمین را کاملاً صاف و یکدست می کنیم و بذر یا نشاء گیاهان را می کاریم . در صورتی که زمین را اواخر پاییز کودپاشی کنیم می توانیم بعد از بیل زدن، تا اواخر زمستان زمین را رهاکرده تا تهویه ی کامل انجام شود.
روش چالکود، بهترین روش کود دهی در باغات است.
در این روش کودهای حیوانی و شیمیایی به شکل خاصی در خاک جایگذاری موضعی می شوند. با استفاده از روش چالکود در زمستان کود در زیر خاک برای استفاده درخت در اول فصل رشد گیاه آماده می شود. بازده و کارآیی کود مصرفی در این روش، از روش پخش سطحی کود بیشتر می باشد و قابلیت جذب بهتر کود توسط ریشه، تهویه بهتر و نیز نفوذ بهتر آب از طریق چاله های اطراف ریشه ی درخت از مزایای دیگر این روش کوددهی است.
مقدار مصرف:
در مورد کود حیوانی هیچ محدودیت خاصی در مقدار مصرف وجود ندارد و می توانید هرچقدر که در توانتان است آن را تهیه کنید و به زمین بیفزایید. استفاده از کود های حیوانی مزایایی دارد اما مضرات آن بسیار بیشتر است به همین خاطر در دنیای امروز با پیشرفت صنعت کشاورزی و علم شیمی و پیدایش عناصر جایگزین، استفاده از کودهای حیوانی در دیگر کشور های جهان به کمترین میزان رسیده است. از سویی دیگر کودهای شیمیایی نسبت به کود های حیوانی حجم کمتر، قیمت ارزان تر و مصرف راحتتری دارند و در دسترس تر هستند که باعث افزایش مصرف آنها نسبت به سایر انواع کود شده است اما در مقابل باید به این نکته توجه کرد که استفاده بی‌رویه از مواد شیمیایی موجب ایجاد خطراتی برای محیط زیست مانند آلودگی آب و خاک و در نهایت ورود به زنجیره غذایی انسان و کاهش امنیت غذایی می شود. پس با توجه به اینکه مصرف کود شیمیایی مضرات کمتری دارد اما نباید آن را به صورت بی رویه استفاده کرد.
در حقیقت با توجه به مطالب ذکر شده هر دو نوع، اگر در زمان مناسب مورد استفاده قرار گیرند می توانند اثر بخش باشند و هرشخص بسته به نیاز خود از آن ها استفاده می کند. باید بدانید استفاده هر ساله و همزمان کود حیوانی و شیمیایی برای جلوگیری از فرسودگی زمین و تقویت خاک لازم است.
پس نتیجه می گیریم آگاهی از معایب ومضرات و مصرف علمی انواع کودها و سموم کشاورزی مهمترین راه بهبود حاصلخیزی خاک، افزایش تولید محصولات کشاورزی و باغبانی با کمترین پیامدهای جانبی میباشد.